۲ بنای تاریخی مسجد وکیل و امامزاده سیدعبدالله بم که در زلزله سال ۸۲ تخریب شده‌اند همچنان بازسازی و بهره برداری نشده‌اند و اختلاف‌نظر موجود در نوع سازه بین اوقاف و میراث و نیز تخصیص نیافتن اعتبار برای مرمت آنها وضعیت ناخوشایندی را ایجاد کرده است.
به گزارش دل عالم به نقل از ایرنا، سازمان های اوقاف و میراث فرهنگی سال هاست بر سر موضوع مرمت ۲ بنای تاریخی در باغ شهر جهانی بم با یکدیگر کشمکش دارند، کشمکش‌هایی که جز آسیب به آثار تاریخی و ممانعت از مرمت این ۲ بنا هیچ ثمر دیگری ندارد؛ اوقاف از یک طرف می گوید براساس قانون بناهای ثبت ملی این سازمان باید با نظر میراث مرمت شود، اما مسئولان محلی این سازمان در شهرستان و استان اصرار دارند که نظر تخصصی میراث را درباره نحوه مرمت قبول نمی کنند.
حال آنکه درخصوص چنین بناهایی که هم اوقاف و هم میراث می توانند اعتبار مرمت تخصیص دهند، انتظار می بود این بناهای تاریخی و مذهبی زودتر تعیین تکلیف می شدند اما همچنان به شکل نامناسب رها مانده اند.
وضعیت نامناسب مسجد وکیل بم درحالی است که مردادماه سال گذشته مدیرکل میراث فرهنگی وقت استان گفته بود از محل اعتبارات سفر رییس جمهور مبلغ ۱۵۰ میلیارد ریال برای مرمت و بازسازی آثار تاریخی شهرستان بم درنظر گرفته شده که ۳۰ میلیارد ریال آن برای مرمت مسجد وکیل بم اختصاص یافته است.
وعده ای که اکنون مدیر پایگاه جهانی و رییس اداره میراث فرهنگی بم می گویند چنین مبلغی هیچ وقت و تاکنون اختصاص پیدا نکرده است.
اعتباری دریافت نکرده ایم
مدیر پایگاه میراث جهانی و منظر فرهنگی بم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید که مسجد وکیل در دوره مدیریت چهار ساله وی مرمت نشده و آخرین مرمت مربوط به سال ۹۶ بوده است.
محسن قاسمی افزود: مبلغی که توسط مدیرکل سابق میراث فرهنگی استان برای مرمت آن درنظر گرفته شده بود متاسفانه هیچ زمان تخصیص پیدا نکرد.
وی عنوان کرد: قرار بود از محل اعتبارات سفر رییس جمهور ۳۰۰ میلیارد ریال در ۲ فاز یعنی هر فاز مبلغ ۱۵۰ میلیارد ریال برای مرمت بناهای تاریخی بم اختصاص یابد که از آن مبلغ تاکنون تنها ۵۰ میلیارد ریال آن اختصاص یافته است.
قاسمی اظهارداشت: مبلغ محقق شده نیز برای راه اندازی کارگاه های صنایع دستی در ارگ تاریخی بم هزینه می شود.
آخرین مرمت مسجد
در ادامه همچنین رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بم گفت: مسجد وکیل یک بنای تاریخی مربوط به دوره متاخر اسلامی یعنی قاجاری و جزو مجموعه وکیل شامل بازار، کاروانسرا، آب انبار و مسجد است که تا قبل از زلزله هم کاربری داشته و مردم از آن استفاده می کردند.
مسعود قمری افزود: حدود ۷۰ درصد این بنای تاریخی در زلزله سال ۸۲ تخریب شد و جدا از بحث آواربرداری و حفاظت اضطراری که اوایل سال های زلزله در مورد آن اعمال شد، سال ۹۶ نیز مرمتی روی این بنا انجام گرفت اما برای تکمیل و احیای آن نیاز به اعتبار مرمتی دارد.
وی بیان کرد: سال ۹۲ مطالعات مربوط به این بنای تاریخی صورت گرفت و سال ۹۶ فاز مرمتی روی آن انجام شد که مرمت کامل نبود و باید مجدد مرمت شود اما نیازمند به تامین اعتبار است.
رییس اداره میراث فرهنگی بم ادامه داد: به دلیل اینکه اداره اوقاف مالک این مجموعه است این اداره نیز می تواند برای مرمت این بنای تاریخی اعتباری در نظر بگیرد و با نظارت میراث فرهنگی کار مرمت آن انجام شود.
نداشتن حصار تجمع معتادان را به دنبال دارد
قمری با اشاره به اینکه اعتباری که سال گذشته برای مرمت این بنا در نظر گرفته شده بود تاکنون تخصیص پیدا نکرده است اظهارکرد: به دلیل نداشتن حصار مساله کارتن خوابی و تجمع معتادان در بنای مسجد وجود دارد و باید حصار این بنا جزو اولویت ها قرار گیرد.
وی اضافه کرد: در بحث این مجموعه تاریخی از لحاظ امنیتی باید هم نیروی انتظامی ورود کند و هم اداره اوقاف نیز اعتباری برای مرمت آن در نظر گیرد زیرا اگر این مجموعه محصور شود، مشکلات این‌چنینی تاحدودی حل می شود و حداقل کسی داخل آن نمی رود.
اوقاف تاکنون اعتباری برای مسجد نگذاشته است
وی گفت: سازمان اوقاف به عنوان متولی موقوفه ها و مساجد تاکنون هیچ اعتباری برای مرمت این مسجد تاریخی در نظر نگرفته است.
این مسئول توضیح داد: مجموعه وکیل در زلزله سال ۸۲ حدود ۷۰ درصد تخریب شدکه فاز اول فضاهای دیگر مجموعه وکیل مانند حمام، بازار و کاروانسرا همگی مرمت شده اند.
چه خبر از بنای تاریخی امامزاده
قمری درباره ساختمان امامزاده سیدعبدالله، دیگر بنای تاریخی که در زلزله سال ۸۲ تخریب شده بود نیز گفت: در کشور آثاری که به لحاظ معماری و ارزش هنری فاخر هستند و ثبت ملی می شوند به کل مردم ایران تعلق دارند و تنها مربوط به یک سازمان خاص نیستند؛ ۲ اثر مسجد وکیل و امامزاده سید عبدالله هم ثبت ملی هستند و هم اینکه در مالکیت سازمان اوقاف و امور خیریه قرار دارند.
مرمت آثار تاریخی باید طبق نظر میراث باشد
وی بیان کرد: هر ۲ اثر جزو آثار خشتی و گلی میراث فرهنگی هستند و روال مرمت و حفاظت از آثار تاریخی باید طبق نظر سازمان متولی یعنی میراث فرهنگی باشد تا از ارزش و اصالت اثر کاسته نشود.
رییس اداره میراث فرهنگی بم ادامه داد: قانون می گوید زمانی اثری ثبت ملی می شود مالک اثر متولی مرمت، بازسازی، حفاظت و نگهداری از آن اثر اما با ضوابط و نظارت میراث فرهنگی است.
وی عنوان کرد: بناهایی که ثبت ملی هستند و یک سازمان دولتی دیگری هم متولی آنهاست باید در تامین اعتبار وضعیت مطلوب تری داشته باشند زیرا هر ۲ سازمان می توانند اعتبار برای آن اثر اختصاص دهند.
قمری اضافه کرد: اوقاف هم می تواند برای مرمت بناهای امامزاده سید عبدالله و مسجد وکیل که متولی آنهاست، ورود کند و اعتبار در نظر گیرد.
وی توضیح داد: سازمان میراث فرهنگی تاکنون ۲ مرحله مرمت بنای امامزاده سیدعبدالله را انجام داده و آن را به وضعیت ثابتی رسانده است که قرار بوده طرح و اعتبار حفاظت و مرمت آن توسط سازمان اوقاف تهیه و توسط مشاور در کمیته فنی میراث فرهنگی مصوبه طرح به منظور اجرا اخذ شود.
اختلاف نظر به علت نداشتن سناخت میراثی
قمری تصریح کرد: یکسری اختلاف نظرها وجود دارد که دلیل آن می تواند نداشتن شناخت درباره ضوابط و قوانین حفاظت و مرمت است.
رییس اداره میراث فرهنگی بم اضافه کرد: مسجد امام یا مسجد شیخ لطف الله اصفهان نیز که جزو آثار تاریخی محسوب می شوند با همین مصالح سنتی خشت و آجر مرمت و بازسازی شده اند زیرا هدف این نیست ساختار یک سازه را مرمت کنیم ولی اصالت آن را حفظ نکنیم.
بنای امامزاده طرح مرمت ندارد
قمری همچنین در پاسخ به نگرانی اوقاف مبنی بر نحوه مستحکم سازی و مرمت آثاری مانند مسجد وکیل و امامزاده سیدعبدالله که محل تجمع مردم هستند گفت: اوقاف باید طرح را آماده و نگرانی های مربوط به این موضوع را در همان کمیته فنی میراث فرهنگی مطرح کند؛ متخصصان کمیته فنی می توانند اوقاف را توجیه کنند و به نگرانی مسئولان اوقاف پاسخ می دهند.
رییس اداره میراث فرهنگی بم افزود: مستحکم سازی باید در طرح ارایه شده توسط سازمان گنجانده شود و مهم این است که بنانی امامزاده سیدعبدالله هنوز طرح ندارد.
نگذاریم بنای امامزاده از ثبت ملی خارج شود
وی اظهارداشت: امامزاده سیدعبدالله یک بنای خشت و گلی دارد و نمی توانیم خشت و گل آن را برداریم و به جای آن از بتن‌آرمه استفاده کنیم زیرا این کار باعث می شود این بنا از فهرست ملی خارج شود.
رییس میراث فرهنگی بم عنوان کرد: سازمان اوقاف می تواند طرح توسعه امامزاده سیدعبدالله را در کنار بنای کنونی در نظر گیرد و این طرح توسعه می تواند خدمات امامزاده را پوشش دهد و آن را با مصالح مستحکم‌تر و همگام و همگون با امامزاده از لحاظ رنگ و ضوابط ارتفاع احداث کند.
پایگاه جهانی در اعتبار کمک کند
وی همچنین درخصوص نحوه حمایت از این بناها خاطرنشان کرد: اگر بحث کمبود اعتبارات مالی است پایگاه جهانی میراث فرهنگی هم به دلیل اینکه هر ۲ اثر مسجد وکیل و امامزاده سیدعبدالله در محدوده منظر فرهنگی قرار دارند می تواند کمک کند، همانطور که پایگاه جهانی نیمه اول دهه ۹۰ این کمک ها را داشته است.
به گزارش ایرنا ۲ اثر تاریخی مسجد وکیل و امامزاده سید عبدالله نارتیج در دهه ۷۰ ثبت ملی شدند؛بنای امامزاده سید عبدالله مربوط به قرون میانی اسلامی است.
اوقاف: با مرمت توسط خشت و گل موافق نیستیم
در ادامه اما رییس اوقاف و امور خیریه بم گویا سخنان مرجع تخصصی حوزه میراث را قبول ندارد و می گوید امامزاده عبدالله نارتیج موسوم به امامزاده سید موسی از بزرگان سادات سیرجان کرمانی به علت میراثی بودن و تخریب شدن، فاقد زائر و درآمد است.
حجت الاسلام و المسلمین علی ستوده افزود: بنای امامزاده سیدعبدالله به دلیل اینکه در و پیکر ندارد وضعیت خوبی ندارد زیرا افراد معتاد به آن مکان تردد دارند و از نظر بهداشتی نیز دارای مشکلاتی است.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم برای این بنا در بگذاریم باید نظر میراث فرهنگی هم اتخاذ شود که به همین دلیل کاملا رها شده است.
ستوده درخصوص اینکه میراث فرهنگی گفته اوقاف می تواند اعتبار برای مرمت آثار در نظر بگیرد اظهارداشت: ما با مصالحی که سازمان میراث فرهنگی می خواهد مرمت را انجام دهد مخالف هستیم، چرا باید برای کاری که معترض هستیم هزینه بپردازیم؟.
وی با طرح این پرسش که چرا باید پول خشت و گل بدهیم و میراث فرهنگی تنها نظارت انجام دهد؟ افزود: ما با خشت و گل نیز موافق نیستیم، به طور مثال مسجد امام اصفهان یک بنای تاریخی مستحکم است که در مجموعه ای گردشگری قرار دارد و در مسجد نماز هم برگزار می شود.
خشت و گل استحکام ندارد
رییس اوقاف بم عنوان کرد: خشت و گل استحکام بخشی ندارد، به طور مثال اگر مسجد وکیل با این مصالح مرمت هم شود به دلیل نداشتن اطمینان از استحکام کسی در آن مکان نماز نمی خواند.
ستوده اضافه کرد:سازمان میراث فرهنگی، مسجد را به سبک سنتی بسازد اما از مصالح مستحکم استفاده کند زیرا بم تجربه قیامت(زلزله سال ۸۲) را دارد و در مسجدی که محل تجمع است باید استحکام بخشی مدنظر قرار گیرد.
وی درخصوص بازسازی بنای امامزاده سیدعبدالله نارتیج نیز گفت: اداره اوقاف بم سال ۸۷ به اداره کل اوقاف استان نامه زد و عنوان کرد میراث فرهنگی تابلویی جلو امامزاده نصب کرده و اجازه ساخت و ساز نمی دهد؛ در آن نامه درخواست تعیین تکلیف شد.
ستوده ادامه داد: اداره کل اوقاف استان نیز همان سال به سازمان میراث فرهنگی نامه زد، مبنی بر اینکه این اداره کل قصد مرمت و بهسازی ساختمان امامزاده سیدعبدالله نارتیج را دارد و مقتضی است نظر سازمان را ارسال کنند.
رییس اوقاف بم خاطرنشان کرد: نماینده سازمان میراث فرهنگی در بم نیز در همان سال ۸۷ نامه ای به رییس وقت اوقاف بم می زند که بقعه متبرکه امامزاده سیدعبدالله در فهرست ثبتی آثار میراث فرهنگی قرار دارد و هرگونه مرمت و بهسازی آثار باید به اطلاع و نظر سازمان مرکزی تهران انجام گیرد لذا درخواست داریم ، طرح مذکور به منظور بررسی به کمیته راهبردی این سازمان ارسال شود.
وی اظهارداشت: اوقاف استان کرمان هم به سازمان میراث فرهنگی استان در همان سال نامه ای زده و اعلام کرده متوجه وضعیت تاسف بار امامزاده سیدعبدالله است و مدت ها منتظر ستاد بازسازی مانده که باوجود مکاتبات و پیگیری متاسفانه ستاد بازسازی اقدامی انجام نداده است.
ستوده افزود: در نامه عنوان شده که موقوفه مذکور به زباله دانی و تجمع افراد بی‌خانمان تبدیل شده و همه اجزای بنا هم رو به ویرانی است لذا مبلغ اعتبار بازسازی تربت‌خانه بقعه فوق تامین شده و اداره کل قصد بازسازی تربت خانه را دارد که مقتضی است کارشناسان میراث طی ۲۰ روز از محل بازدید و نظر نهایی را درخصوص بازسازی اعلام کنند، اما میراث فرهنگی نظر بر مصالح خشت و گل داده است.
اختلاف بین نوع سازه همچنان باقی است
رییس اوقاف بم توضیح داد: اختلاف بین نوع سازه همچنان از آن زمان تاکنون باقی مانده و ما چندین سال برای بازسازی این بقعه اعتبار در نظر گرفتیم اما میراث معتقد است با خشت و گل ساخته شود.
ستوده گفت: بعد از برگزاری چند جلسه و پیگیری مسئولان استانی و شهرستانی مقرر شده نقشه برداری توسط اداره اوقاف انجام شود و به دلیل اینکه باید نقشه برداری با پهپاد صورت گیرد منتظر اخذ مجوزات لازم از شورای تامین در این خصوص هستیم.
وی عنوان کرد: طبق قانون سازمان اوقاف ابنیه ای که تحت تولیت سازمان اوقاف هستند و ثبت ملی شده اند هرگونه بازسازی آنها باید با نظارت میراث فرهنگی باشد و ما نمی توانیم از قانون تخطی کنیم.
ستوده اضافه کرد: میراث روی نقش و نگارهایی که روی سقف ضریح بوده مانور می دهد که بعد از زلزله، گنبد به طور کامل تخریب شده و دیگر این نقش و نگارها وجود ندارد.
به گزارش ایرنا با وجد نظر میراث فرهنگی و ثبت ملی این آثار، به نظر می رسد مسئولان متولی در جایگاه بالاتر در شهرستان و استان ، ضمن جلب نظر کارشناسان و برگزاری کمیسیون های تخصصی، در این زمینه تعیین تکلیف کنند وضعیت اسفبار این بناهای تاریخی و مذهبی بیش از این چنین بلاتکلیف و نامناسب باقی نماند.
بم در ۱۹۵ کیلومتری شرق مرکز استان کرمان قرار دارد.
