اوایل دیماه جاری بود که بعد از ۱۵ سال، میراث فرهنگی کرمان اعلام کرد کاوش ها در تپه باستانی کُنارصندل جیرفت آغاز می‌شود اما حالا سرپرست این کاوش می‌گوید تخریب‌ها آنقدر گسترده بوده که فعلا مجبورند بیشتر بر روی مرمت تمرکز کنند و بعد به کاوش های بیشتر بپردازند.
به گزارش دل عالم به نقل از ایرنا، قدمت این منطقه باستانی در نزدیکی شهر جیرفت واقع در جنوب استان کرمان تا چهار هزار و ۶۰۰ سال پیش تخمین زده می‌شود و از ارزش بالایی از نظر میراث فرهنگی برخوردار است.
جیرفت با وجود ارزش های فراوان، تا پیش از سال ۱۳۸۰ از لحاظ باستان شناسی تقریبا ناشناخته بود، اما یک باره در درجه نخست اهمیت سایت های باستان شناسی غرب آسیا قرار گرفت. به گفته یوسف مجیدزاده که نخستین سرپرست تیم کاوش کنارصندل بوده مدارک موجود، غنای هنری آثار به دست آمده و کمیت و کیفیت آنها نشان داد که حوزه فرهنگی هلیل رود در اوایل هزاره سوم قبل از میلاد بزرگترین مرکز صنعتی ـ تجاری شرق باستان در زمینه تولید و صدور کالاهای ساخته شده از انواع سنگ صابون، مرمر و مفرغ به سایر مراکز تمدنی منطقه از جمله بین النهرین بوده است.
رهاماندن محوطه باستانی کنارصندل جیرفت در سال های اخیر سبب اوضاع بحرانی این منطقه شده بود به طوری که خبرگزاری جمهوری اسلامی مردادماه امسال در گزارشی انتقادی به آن پرداخت و پس از آن نیز وزارت میراث فرهنگی اهتمام ویژه تری به موضوع نشان داد به طوری که در ماه های اخیر وزیر میراث فرهنگی به این منطقه نیز از نزدیک سفر کرد.
اما درحالی که طی چندهفته اخیر خبر خوشحال کننده آغاز کاوش ها از این تپه باستانی را شاهد بودیم، یکباره نقل قولی از سرپرست تیم کاوش آمد که وسعت خرابی های چندین ساله بی توجهی ها به این محوطه زیاد است که برای کسب جزییات بیشتر به سراغ سید منصور سیدسجادی سرپرست تیم کاوش و مرمت که به عنوان ناجی شهر سوخته سیستان و بلوچستان نیز شناخته می‌شود رفت و با وی گفت و گو کرد.
وی گفت: در بیشتر محوطه‌های حفاری شده کنارصندل کمتر از موادی همچون سنگ، فلز و بیشتر از خشت و گل استفاده شده است و اگر رسیدگی نشود به دلیل تغییرات جوی و باد و باران صدمه می‌بینند.
سیدسجادی افزود: ۱۵ سال به این محوطه‌ها رسیدگی نشده است و این مساله موجب شده تخریب ها شدیدتر شود.
این باستان شناس برجسته کشورمان ادامه داد: اگر یکی از دیوارها و ساختارها صدمه ببیند در صورتی که در همان زمان مرمت شود، هم هزینه کمتری خواهد داشت و هم از تخریب دیگر قسمت‌ها جلوگیری می‌شود.
وی یادآور شد: باتوجه به شرایط موجود، اولویت ما در کنارصندل حفاری و کاوش گسترده نیست و در درجه اول به دنبال حفظ و احیای کارهای گذشته هستیم و تمرکز را بر مرمت و حفاظت از آثار گذاشته‌ایم.
سیدسجادی با بیان اینکه کار را بر روی پنج نقطه مهمتر آغاز کرده‌ایم و تمیزکاری های اولیه را نیز انجام دادیم افزود: کار اصلی مرمت را هم از هفته جاری آغاز می‌کنیم.
وی اضافه کرد: تلاش می‌کنیم با کسب اعتبار لازم سال آینده کار کاوش را هم در کنار کار مرمت انجام دهیم.
سیدسجادی بیان کرد: در محدوده بسیار کوچکی در زمینه کاوش کار می‌کنیم و اعتبار بیشتری را به مرمت اختصاص داده‌ایم.
بازسازی نقش برجسته
وی گفت: یکی از همکاران در حال بازسازی نقش برجسته‌ای است که نحوه نگهداری از آن مناسب نبوده و بخش زیادی از آن تخریب شده است.
این نقش برجسته که به گفته سیدسجادی بیشتر آن تخریب شده در واقع یک پیکره بر روی خشت است که در زمان کاوش نیم‌تنه‌ای شامل دست ها و دامن آن باقی مانده بود. این نقش برجسته خشتی با قدمتی حدود چهار هزار و ۵۰۰ ساله، یک مرد با دامن منقوش را نشان می دهد که ۲ بازوی برهنه با دستانی بسته شده در مقابل سینه دارد. دامن این مجسمه با رنگ های سیاه و قرمز با اشکال لوزی شکلی تزئین شده اند و بالاتنه آن با رنگ زرد پوشیده شده است.
سرپرست کاوش و مرمت محوطه باستانی کنارصندل افزود: همه تخریب ها قابل جبران اما حیف است که در همان موقع به درستی نگهداری نشود و مجبور به جبران شویم.
ابعاد و میزان تخریب هر بخش
وی با اشاره به اینکه سکوهای کنارصندل شمالی صدمه بیشتری دیده است یادآور شد: نیرو، انرژی و اعتباری که می‌توانست صرف کار پژوهشی شود را برای مرمت و جبران آثار آسیب دیده گذاشته‌ایم.
سیدسجادی افزود: جبهه غربی تپه کنارصندل جنوبی که فکر می‌کنیم دروازه ورودی محوطه آنجا بوده، یک برج داشته است و نقش برجسته ای نیز در ساختاری که از آن معبد نامبرده می‌شود در آنجا قرار دارد
سیدسجادی گفت: دیواری که در سال ۱۳۸۱ به بعد در زمان کاوش پیدا شده به‌موقع پر شده و الان سالم مانده است.
این باستان شناس ادامه داد: برج و اتاقک های ورودی تخریب شده که بخشی از کار مرمت ما در این قسمت است.
وی بیان کرد: یک ساختمان مسکونی را هم می‌خواهیم مرمت کنیم که نمونه‌ای از خانه‌های مردم کنارصندل در آن زمان باشد.
سیدسجادی افزود: بخشی هم که به نظر می‌رسد قسمت اداری شهر باشد را هم مرمت می‌کنیم، در آن بخش، آثاری همچون مُهر به دست آمده بود.
سرپرست تیم کاوش و مرمت کنارصندل گفت: صیانت از این مکان ها مهمتر و حفظ و احیای آنها در اولویت کار است.
کاوش‌های محدود در حال انجام است
وی ضمن تشریح برخی اقدامات اظهارکرد: سه کارگاه آزمایشی مشغول کاوش است که بدانیم چه ساختارهایی در آن وجود دارد و اطلاعاتی به ما بدهد که در سال آینده کاوش در سطح وسیعی انجام شود.
سیدسجادی افزود: یک پیکره گاو و میخی فلزی کاوش شده که در مقایسه با اشیایی که در گذشته کاوش شده اهمیت بسیار کمتری دارد.
وی تاکید کرد: این اشیا فقط از نظر فنی و علمی برای ما ارزش دارند، ما درواقع دنبال اشیا نیستیم هرچند اگر شیء هم پیدا شود خوشحال می‌شویم.
سیدسجادی اضافه کرد: ما نیامده‌ایم که اشیا پیدا کنیم بلکه آمده‌ایم ببینیم ریشه‌های تمدن و فرهنگ این سرزمین کجا بوده، ارتباطات و زندگی مردم در چه زمانی به چه شیوه بوده و شهرهای آنها به چه شکل اداره می‌شده است.
قدمتی دستکم چهار هزار و ۶۰۰ ساله
وی با اشاره به قدمت این منطقه گفت: زمان اوج شکوفایی این مکان که در اوج ثروتمندی هم بوده و با تمام دنیای باستان آن موقع در ارتباط بوده حدود چهار هزار و ۴۰۰ تا چهار هزار و ۶۰۰ سال پیش است.
سیدسجادی افزود: بخشی از منطقه هم از نظر زمانی مربوط به ۲ هزار تا ۲ هزار و ۳۰۰ سال قبل از میلاد یعنی چهار هزار تا چهار هزار و ۳۰۰ سال پیش است و همان زمانی بوده که بسیاری از اشیا تولید می‌شده است.
وی ادامه داد: با توجه به یافته‌هایی که در گورستان محطوط آباد پیدا شد با اینکه غارت هم شد اما یک سلسله مدارک و اسنادی همچون استخوان باقی ماند که همکاران توانستند تشخیص دهند حکایت از یک تاریخ قدیمی تری دارد که حدود ۶ هزار سال پیش یا هزاره چهارم پیش از میلاد است.
محطوط آباد در ۳۰ کیلومتری جنوب جیرفت و در ۸۰۰ متری شرق تپه کنارصندل جنوبی قرار دارد که بر اثر حفاری های غیر مجاز و غارت اشیای باستانی آن، آثار کمی برای کاوش های باستان شناسی از آن باقی ماند.
این باستان شناس با بیان اینکه این شهرها و محوطه‌ها همیشه این قدمت را ندارند اضافه کرد: معمولا روستاهای کوچکی هستند که به مرور بزرگ تر و آبادتر می‌شوند و این توسعه و تبدیل از یک روستای کوچک به شهر بزرگی همچون کنارصندل یک دوره هزار ساله و فرآیندی طولانی است.
الواح هنوز خوانده نشده اند
وی در مورد قدمت لوح ها و ترجمه نوشته‌های آن نیز گفت: فعلا الواح خوانده نشده و این الواح تک زبانه است، مگر اینکه لوح های دیگری پیدا و خوانده شوند و از طریق آنها این الواح هم رمزگشایی شود.
ثروت عظیم ساکنان کنارصندل و رشد هنر و صنعت
سیدسجادی در پاسخ به اینکه چه چیزی در مورد کنارصندل با دیگر محوطه‌های تاریخی خاص تر است گفت: تفاوت کنارصندل با تمام سایت های همزمان آن ثروت عظیم آن بوده است.
وی یادآور شد: مردم کنارصندل تمام ثروت و اعتبار خود را داخل قبرها می‌گذاشتند و در بیرون از گورها غیر از قطعه های سفال، سنگ شکسته و مهره شکسته پیدا نمی شود.
سیدسجادی با بیان اینکه بیشتر اشیای این منطقه غارت شده که حکایت از ثروت عظیم کنارصندل دارد افزود: ثروت بالای اینجا نشان می دهد مردم در رفاه بوده اند و به پشتوانه این ثروت، هنر و صنعت نیز پیشرفت بسیار زیادی کرده است.
سازماندهی اداری درست
وی تاکیدکرد: آنقدر سازماندهی اداری درست بوده است که در محاسباتی که کردیم حدود پنج میلیون خشت در این مکان به کار برده شده است.
سیدسجادی گفت: دشت سبزواران، سرزمینی بسیار حاصلخیز بوده و دلایل اصلی رونق اینجا همین است.
وی ادامه داد: تمدن های بزرگ در کنار رودخانه‌ها متولد می شوند، از جمله بین النهرین در کنار دجله و فرات؛ تمدن در ایران نیز در کنار کارون و کرخه وجود داشته که اینجا هم کنارصندل را در کنار هلیل رود می‌بینیم.
وجود معادن
سیدسجادی همچنین یادآور شد: یکی دیگر از دلایل وجود تمدن و رونق اینجا وجود معادن مختلف در این منطقه بوده است.
وی افزود: در شهرستان بافت هم تپه یحیی را داریم که البته آن روستا بوده و این(کنارصندل) شهری بزرگ بوده است.
بازهم کمبود اعتبار
سرپرست کاوش و مرمت کنارصندل درعین حال اظهار کرد: با اینکه مدیریت میراث فرهنگی استان تلاش بسیار زیادی می کند اما تلاش یک مدیر و اداره کافی نیست و همه نهادها حتی نهادهای خصوصی هم باید به میراث کمک کنند تا بتواند اعتبارات لازم تامین شود،کمک ها نیز نباید شعاری باشد.
عزم همگانی برای کنارصندل جهانی
سیدسجادی ادامه داد: اگر می‌خواهند تمدن جیرفت و تپه‌های کنار صندل جهانی شود و آن را در سازمان یونسکو به عنوان یکی از مفاخر جهان ثبت کنیم همه باید همکاری کنند.
وی تاکید کرد: البته لزوما هم کمک ها مالی نیست، پشتیبانی فقط مالی نیست و در نبود پشتیبانی معنوی هم کار آنطور که باید و شاید پیش نمی رود که نیاز هست در کنار کمک های مالی، از دیگر ابعاد نیز حمایت شویم.
سیدسجادی گفت: مجوز کار تا ۱۵ بهمن داریم اما فکر نمی کنم کار تا آن زمان تمام شود و نیاز به تمدید یک ماهه وجود دارد.
