حالا در حالی از وضعیت گلیم ثبت جهانی سیرجان سخن می گوییم که روز به روز بر تعداد بافندگان آن کاسته می شود و معلوم نیست در آینده، اگر این وضعیت ادامه داشته باشد، به چه سرنوشتی دچار خواهد شد.
به گزارش دل عالم به نقل از ایرنا، آنطور که دست اندرکاران تولید و عرضه این گلیم منحصربه فرد در سیرجان می گویند، تنها یکسال پس از ثبت جهانی این گلیم و خاستگاه تولید آن، رکود تولید آن شروع شد و اینک از ۱۲ هزار بافنده این گلیم، چهار هزار نفر بیشتر بیمه نیستند و وقتی هم دنبال موضوع را می گیریم، هرکدام از مسئولان و متولیان توپ را در زمین دیگری یا تحریم و کرونا می اندازد.
روزهای پایانی شهرویرماه ۱۳۹۶ بود که خبر ثبت جهانی دارستان سیرجان به عنوان دهکده جهانی گلیم بارقه های خوشحالی را در دل کرمانی ها و ایرانیان زنده کرد و امروز در چهارمین سالگرد این ثبت جهانی باید از علل و عوامل رکود حاکم بر تولید و عرضه این گلیم سخن بگوییم و گزارش تهیه کنیم.
چهار سال خبرهای خوبی از این گلیم شنیده می شد، هیچ گلیم تولیدی روی زمین نمی ماند و مشتریان فراوان از داخل و خارج داشت اما این وضعیت تاب نیاورد، شاید خیلی ها فکر کردند ثبت جهانی کافی بود یا کافیست تا این گلیم خودبه خود به بالندگی اش ادامه دهد و نیاز به برنامه ریزی و حمایت از این اثر، هنر و میراث ماندگار زنان روستایی و عشایر سیرجان که در جهان نامی برای خود دست و پا کرده، نیست.
تولیدکنندگان این گلیم انگشت اتهام را به سوی مسئولان و کم کاری آنان نشانه می گیرند و می گویند وعده هایشان محقق نشده؛ برخی هم شیوع کرونا، تورم و تحریم را بهانه می کنند؛ روی هم رفته هرکس دلیلی می آورد اما آنچه مهم است اینکه آتیه این گلیم منحصر به فرد ثبت جهانی چه خواهد شد؟
مختصات گلیم
این نوع گلیم با نام شیرکی پیچ که خاستگاه آن سیرجان و روستای دارستان است و البته براساس گزارش ها در برخی مناطق شهرستان های اطراف سیرجان مانند بافت هم بافته می شود، در نوع خود منحصربه‌فرد و متفاوت است. گلیم شیرکی پیچ در گذشته صرفاً به صورت گلیم بافته می‌شده اما امروزه به شکل ترکیبی از گلیم و قالی نیز بافته می‌شود.
در این نوع گلیم برخلاف انواع دیگر گلیم ها که در آنها پود باعث شکل‌گیری محصول می‌شود، پود نقشی در بافت ندارد و فقط تارها را به یکدیگر متصل می‌کنند و باعث استحکام درگیری نخ خامه با تارها می‌شود.
به این نوع گلیم در برخی مناطق کرمان و سیرجان گلیم سوزنی هم می گویند؛ شیرکی پیچ ظاهری شبیه به قالی دارد و همانند قالی با گره بافته می‌شود و برخلاف دیگر انواع گلیم که پود باعث تکمیل و نماینده نقوش می‌شود، در این گلیم، پود تنها نقش اتصال تارها را برعهده دارد و همیشه در پشت گوشت (پرز) گلیم مخفی است و قابل رویت نیست.
این گلیم خوش نقش و نگار که از آن برای تولید کیف، تابلو، رویه صندلی و دیگر محصولات استفاده می‌شود، از سالیان گذشته بخشی از صادرات غیرنفتی کشور را تشکیل می‌داده است.
پای درددل بافندگان
پروین اباذری بافنده نمونه گلیم که در روستای سلیمانیه سیرجان ساکن است در این زمینه گفت: ۱۰ سال بافنده بودم که درآمد هم داشتیم اما الان با وجود مواد اولیه گران و اینکه بعد از ۱۰ سال بیمه قالیبافی نشده ام و مشکلات خانوادگی دارم، فعلا دست از کار کشیدم تا ببینیم این مشکلات برطرف می شود یا خیر؛ اما من همان بافنده ریزنقش خواهم بود.
فاطمه شاهمرادی هم که در روستای دارستان با دو فرزند ناشنوایش مشغول بافت گلیم است نیز می گوید: شرایط موجود نمی تواند ما را به بافت گلیم دلگرم کند زیرا تاروپود خیلی گران است، ضمانتی هم برای فروش تولیدمان نیست؛ آنچه انسان را در کار هنری ترغیب می کند ایجاد شرایط لازم و فروش محصول تولیدی با نفع اقتصادی است، اگر قرار باشد وقتمان را بگذاریم و دست آخر هم زیان ببینیم، قابل ادامه دادن نیست.
علی ناظری پسری که در کنار مادر و خواهرانش در روستای دارستان کار بافت گلیم را انجام می دهد نیز گفت: گلیم‌بافی که مختص زن‌ها نیست؛ اگر پسران هم آموزش ببینند براحتی می‌توانند گلیم بافی را یاد بگیرند و کار کنند.
تامین اجتماعی: دولت منبع مالی و سهمیه نداد
مشتاق پورحاجبی رئیس بیمه تامین اجتماعی سیرجان نیز در خصوص این بیمه و شکوایه گلیم بافان اینطور پاسخ داد: مدتی کوتاه این بیمه برقرار شد و تعدادی از گلیم بافان هم بیمه شدند اما دولت پس از آن نه منابع مالی برای این بیمه گذاشت و نه هیچ سهمیه ای را تخصیص داد لذا درمدت یک سال گذشته این بیمه قطع شد، این موضوع دست ما هم نیست و حق با مردم است.
به گزارش ایرنا هرقدر هم مشکل پیش پای گلیم شیرکی پیچ سیرجان وجود داشته باشد، این گلیم ثبت جهانی رسیده و برند خود را دارد؛ این یعنی می توان مشکلات را از سر راه برداشت و با رونق بخشی به آن، هم زمینه اعتلای بیشتر نام ایران و ایرانیان را در جهان فراهم آورد و هم در نتیجه آن اشتغال عده زیادی را فراهم کرد که رونق اقتصادی شهرستان، استان و کشور را نیز به دنبال داشته با شد.
طرح های شیرکی پیچ که امروزه بیشتر بافته می شوند عبارتند از: راه راه، انواع گلدانی، موسی خانی، طرح ترنج دار، گل سه کله، گل شول، محرمات، گل حشمتی، گل بادامی، گل خشتی بندی و طرح های تلفیقی.
هر کدام از این زیراندازها با نقوش متعددی به شرح زیر بافته می شوند: نقش حیوانات و پرندگان، نقوش گیاهی، انواع نقش های ترنج و هندسی که در حاشیه و متن به صورت آزاد به کار می روند.
در گذشته بافت این گلیم ها به صورت ذهنی بود ولی امروزه طرح و نقش ها را با هدف خاص تجاری در اختیار بافنده قرار می دهند.
واقعیت اینکه با وجود تمامی مشکلات، هنوز صدای آوازخوانی گلیم بافان که نقش های گلیم را زمزمه می کنند از سیرجان به گوش می رسد و روستاییان و عشایر امیدوارند که مشکلات شان رفع شود و دوباره همچنان هنر گلیم شان، دسترنج پربرکت و سرمایه زندگی شان شود.
