دکتر مهدی شفیعی، سخنگوی دانشگاه علوم‌پزشکی کرمان، در گفت‌وگو با فردای‌کرمان هشدار می‌دهد چنانچه پیک چهارم بخواهد همین‌طور ادامه یابد، شاید از نظر بزرگی، پیکی سه تا چهار برابر قبلی‌ها را در استان شاهد باشیم و این، یعنی تلفات بالای جانی و خسارات سنگین اقتصادی‌ای که در پی تعطیلی‌ها حاصل می‌شود. او البته در این گفت‌وگو، از همگان می‌خواهد تا توصیه‌ی متخصصان را جدی بگیرند و بدانند که آنچه اپدمیولوژیست‌ها از روند بیماری می‌گویند، رمالی و شعبده‌بازی و حدس و گمان نیست بلکه براساس اصولی علمی بیان می‌شود. شفیعی همچنین اعلام می‌کند که اگر بخواهیم زنجیره‌ی انتقال را قطع کنیم باید به‌طور جدی محدودیت‌ها را اعمال کنیم و با کسانی که تخلف می‌کنند، جدی برخورد شود و هیچ‌گونه مسامحه‌ای هم در کار نباشد.
گفت‌وگو با وی را در ادامه می‌خوانید.
آقای دکتر، آمارها و اظهار نظرات مختلف تا حد زیادی نشان دهنده‌ی شیوع شدید کرونا در استان هست. لطفا شما، از وضعیت فعلی کرونا بگویید.
براساس رصد شواهد، پیش‌بینی وقوع موج چهارم کرونا را در استان و کشور بعد از تعطیلات نوروز می‌کردیم. شلوغی‌ها در دو هفته‌ی آخر اسفندماه در مراکز خرید را می‌دیدیم و بلافاصله هم که تعطیلات نوروز شروع شد؛ مسافرت‌هایی صورت گرفت و دورهمی‌ها و دید و بازدیدهای عید هم برقرار بود. از طرفی، چون شرایط استان مطلوب بود و اکثر شهرها قبل از سال جدید، وضعیت آبی داشتند، مراسم‌های عروسی برپا شد و تالارها با وجود تذکراتی که داده شده بود، رعایت پروتکل‌ها را نداشتند و با ظرفیتی بیش از مجاز مهمان پذیرش کردند، مراسمات عروسی شلوغی نیز در خانه‌باغ‌ها و روستاها و شهرهای کوچک در خانه‌ها برگزار شد؛ همه‌ی این عوامل دست به دست هم داد و چرخه‌ی انتقال ویروس در استان فعال شد. در اسفندماه که مواردی را از نظر سوش انگلیسی بررسی می‌کردیم، نشان می‌داد تقریبا تا 70 درصد نمونه‌هایی که بررسی می‌شوند از این نظر مثبت هستند؛ بنابراین، گردش ویروس انگلیسی در استان برای ما محرز بود. تهدیدی که این شرایط برای سلامت جامعه داشت را در اسفندماه از طریق رسانهها اطلاع‌رسانی کردیم؛ درصد زیادی از مردم رعایت کردند، تعداد کمی اما بی‌توجهی نشان دادند و زنجیره‌ی انتقال برقرار شد. ابتدا، خوشه‌های کوچک در شهرها و روستاها شکل گرفت، بعد از پایان تعطیلات و بازگشایی ادارات و مراکز مختلف، گردش ویروس در سطح جامعه شدت گرفت و پیک چهارم رخ داد.
آیا کاملا محرز شده که ویروس جهش‌یافته انگلیسی موجب گستردگی این پیک است یا دلایل دیگری وجود دارد؟
برداشت ما این است عمده‌ی مواردی که در این پیک مبتلا می‌شوند، از ویروس جهش‌یافته‌ی انگلیسی هستند. این ویروس، بسیار موذی است چرا که سرعت انتشار و انتقال آن خیلی بالاتر از سوش ووهان است و افراد با سنین پایین‌تر را هم درگیر می‌کند. ویروس قبلی هم کودکان و نوجوانان و جوانان را درگیر می‌کرد اما تفاوت این بود که در سوش ووهان، نوع شدید در این افراد رخ نمی‌داد و کم‌علامت یا حتی بدون علامت بودند، اما افرادی که در سنین کمتر با ویروس انگلیسی مبتلا می‌شوند بیش‌تر علامت شدید بیماری را نشان می‌دهند.
همچنین، افرادی که مسن‌تر هستند و یا بیماری زمینه‌ای دارند احتمال اینکه به نوع شدید بیماری با این ویروس انگلیسی مبتلا شوند بیش‌تر است. به همین دلیل، پیک چهارم اگر درست مدیریت نشود می‌تواند بسیار سهمگین و گسترده در استان و کشور ادامه یابد. در سه، چهار روز اول شروع پیک، با شیب بسیار تند تقریبا 90 درجه، افزایش موارد در مراجعان سرپایی و مثبت شدن تست‌ها و موارد بستری را داشتیم. در پیک‌های قبلی، قله‌ای که الان داریم طی می‌کنیم، ظرف دو هفته اتفاق می‌افتاد، در پیک چهارم اما، ظرف مدت سه تا چهار روز رخ داد! همین شرایط نشان می‌دهد پیک چهارم اگر بخواهد همین‌طور ادامه یابد، شاید از نظر بزرگی، پیکی سه تا چهار برابر قبلی‌ها را در استان شاهد باشیم. اما همین جا لازم است نکاتی را یادآور شوم؛ ببینید حدود 14 ماه شیوع کرونا را داریم، سه پیک را پشت سر گذاشته‌ایم و تمام جزئیات پیک‌ها را می‌شناسیم؛ براین اساس، می‌گوییم که این پیک قابل کنترل است. درست است رخ داده و مراحل طبیعی خود را طی می‌کند تا به قله برسد اما می‌توانیم قله را کوچک‌تر و مدت زمانی که طول می‌کشد تا به شرایط قبل برگردیم را کوتاه‌تر کنیم. اگر مسئولان و اصناف و مردم علمی به موضوع نگاه کنند؛ می‌توانیم وضعیت را مدیریت کنیم تا پیک سهمگینی را در استان مشاهده نکنیم و با تلفات کمتری این خیز بیماری را پشت سر بگذاریم. باید این نکته مدنظر همگان قرار گیرد که اپیدمیولوژی یک علم است؛ نه رمالی است و نه شعبده‌بازی. متاسفانه برخی از دست‌اندرکاران که درباره‌ی بیماری، اظهارنظر هم می‌کنند چون آشنایی با علم اپیدمیولوژی ندارند، اظهارات متخصصان و دانشگاه‌های علوم‌پزشکی را حدس و گمان می‌دانند در صورتی که اصلا این‌طور نیست. اپیدمیولوژی علم است و اصولی دارد و درس‌آموخته‌هایی دارد که با آن، می‌توانیم بیماری را مدیریت کنیم. بنابراین، تاکید می‌کنم اگر مسئولان و مردم به توصیه‌های دانشگاه علوم‌پزشکی و ستاد استانی کرونا به‌طور دقیق عمل کنند، می‌توانیم پیک را کنترل کنیم. وقتی اپیدمی گسترده می‌شود و تعداد افراد درگیر زیاد می‌شود، چاره‌ای نداریم که در کنار شناسایی به‌موقع و درمان مبتلایان، یک‌سری تعطیلی‌ها را هم اعمال کنیم. لاک‌داون یا قرنطینه، یک روش علمی است که در همه‌ی کشورهای دنیا هم استفاده می‌شود و برخی کشورها در همین مدت پاندمی کوویدـ19، سه تا چهار بار قرنطینه‌های بزرگ را تجربه کرده‌اند. ما هم اگر بخواهیم زنجیره‌ی انتقال را قطع کنیم باید به‌طور جدی محدودیت‌ها را اعمال کنیم و با کسانی که تخلف می‌کنند، جدی برخورد شود و هیچ‌گونه مسامحه‌ای هم در کار نباشد. این‌طور نباشد محدودیت را اعمال کنیم ولی برخی صنوف نصفه‌نیمه تعطیل باشند و نظارتی هم بر آن نباشد، یا بگوییم ادارات با 50 درصد نیروها فعالیت کنند، بعد تصمیم نهایی را برعهده‌ی مدیر اداره بگذاریم و او هم بگوید نیاز دارم با 100 درصد نیروها کار کنم. نمی‌شود تعطیلی را در ادارات و صنوف اجرا کنیم، ولی محدودیت ترافیکی اعمال نشود و مردم راهی مسافرت شوند یا در خانه‌ها دورهمی و میهمانی و مراسم برگزار کنند. نیاز است همه‌ی این اقدامات را که هم علمی است و هم در دنیا و کشور خودمان تجربه شده، به‌درستی انجام شود. اگر قرنطینه به‌درستی صورت گیرد، اپیدمی‌ها را خیلی زود و در مدت کوتاه می‌توان کنترل کرد. از رسانهها می‌خواهیم دانش و باور مردم را در این زمینه بالا ببرند تا فکر نکنند این تعطیلی‌ها، سخت‌گیری‌های لجوجانه است بلکه موضوع، نجات جان انسان‌هاست.
درباره‌ی آینده‌ی این پیک چه پیش‌بینی‌هایی شده است؟
پیش‌بینی این است که پیک چهارم هنوز به قله نرسیده است. آمارها تا روز جمعه نشان می‌دهد پیک همچنان افزایشی است؛ هرچند شیب آن مقداری کندتر شده است. تا زمانی که به یک سطح ثابت نرسیم نمی‌توانیم درباره‌ی پایان پیک اظهارنظر قطعی‌ای کرد اما به نظر می‌رسد که حداقل تا پایان اردیبهشت‌ماه، استان درگیر پیک چهارم خواهد بود.
پس آقای دکتر، در پیک چهارم که با ویروس جدید رخ داده، سن ابتلا پایین آمده است. درست می‌گویم؟ در بین قربانیان کرونا در استان طی هفته‌ی گذشته، کسانی با سن 17 و 23 و 32 و 35 سال داشتیم. این، تبدیل به یک روند شده یا این‌ها مواردی استثنایی هستند که در این سن، با کرونا جان باخته‌اند؟
نمی‌توان گفت سن ابتلا پایین آمده، با ویروس قبلی هم نوزادان و کودکان و جوانان مبتلا می‌شدند اما کمتر علامت‌دار می‌شدند، ویروس جدید اما این افراد را هم بیش‌تر علامت‌دار می‌کند. به‌طور کلی، به نظر می‌رسد سنین پایین که با این ویروس مبتلا می‌شوند، بیش‌تر نوع متوسط تا شدید را تجربه می‌کنند که مجبور می‌شوند به مراکز درمانی مراجعه کنند و بستری هم می‌شوند.
با روندی که بیماری دارد، آیا ممکن است با کمبود تخت‌های بیمارستانی در استان مواجه شویم؟ اینکه گفته می‌شود سالن‌های ورزشی را قصد دارید به بیمارستان تبدیل کنید صحت دارد؟
این پیش‌بینی‌ها می‌شود و آمادگی وجود دارد اما، از اوایل اپیدمی تا سال گذشته، سعی کردیم ظرفیت‌ها را در استان ارتقا دهیم. بیمارستان‌ها این آمادگی را دارند تا وقتی بیماری شدت می‌گیرد، بخش‌هایی که ضروری نیستند را تعطیل و به بخش کووید اضافه کنند.
یک ظرفیت خیلی خوب در بیمارستان باهنر در بخش ویژه‌ی بحران فراهم کردیم، در بیمارستان افضلی‌پور هم زیر فضای اورژانس، فضای بزرگ بدون استفاده‌ای بود که به بخش بستری تبدیل شد و تعداد تخت‌ها افزایش یافت. تا امروز، حدود 80 درصد تخت‌های کووید اشغال است. بنابراین، به نظر می‌رسد خیلی چالش کمبود تخت را تجربه نکنیم که نیاز به بیمارستان صحرایی یا تبدیل اماکن دیگر به بیمارستان باشد اگرچه قابل پیش‌بینی هم نیست و ممکن است اپیدمی خیلی گسترده شود. مشکل عمده اما، پرسنل و تجهیزات و بیش از همه نیاز به اکسیژن است. سیستم اکسیژن‌ساژ در هر بیمارستان برای درصد خاصی از بیماران طراحی و ایجاد شده است. وقتی تعداد بیمارانی که نیاز به اکسیژن دارند از حدی بالاتر می‌رود فشار اکسیژن افت پیدا می‌کند و مجبوریم با کپسول، اکسیژن بیماران را تامین کنیم. در نتیجه‌ی این شرایط، نیاز به پرسنل بیش‌تری ایجاد می‌شود و از طرفی، پرسنل هم بیش‌تر درگیر بیماری شده و برای استراحت محل کار را ترک می‌کنند؛ در نتیجه، با کمبود نیرو مواجه می‌شویم. این‌هاست که چالش می‌شود نه لزوما کمبود تخت بیمارستانی.
هفته‌ی گذشته اعلام شد که سیرجان و شهربابک وضعیت وخیم‌تری نسبت به دیگر مناطق استان پیدا کرده‌اند. در این مناطق، همچنان همین شرایط ادامه دارد؟
در سیرجان مدتی آمارها تصاعدی بالا رفت، بعد از آن با یک افت خفیف همراه بود ولی مجدد این هفته افزایش رخ داد و تقریبا ظرفیت بیمارستانی سیرجان در آستانه‌ی پُر شدن است. شهربابک هم با توجه به اینکه بیمارستان کوچکی دارد، بحران بیش‌تر درک شد و موارد بستری زیاد بود. عمده‌ی دلیل افزایش بیماری در این شهرستان، همجواری با یزد و رفت‌وآمد همچنین، مراسمات بزرگ و دید و بازدیدهایی است که انجام شد. با تلاش‌هایی که همکاران ما انجام دادند و با همکاری مردم، اکنون مقداری روند بیماری در شهربابک به سمت ثبات رفته ولی همچنان وضعیت از لحاظ انتقال ویروس، بحرانی است.
آیا این پیش‌بینی وجود دارد که دیگر مناطق استان نیز این هفته به شرایطی مثل سیرجان و شهربابک دچار شوند؟
این هفته به نظر می‌رسد وضع شهرستان‌ها از آنچه الان هست، بدتر نشود. البته در شهرستان بافت مقداری آمارها بالاست، بردسیر هم که شهرستانی کوچک است، تعداد بیماران به نسبت جمعیت بالاست. در مجموع، مناطقی که فرهنگ شهری و روستایی آن به هم تنیده است، به دلیل ارتباطات خانوادگی که دارند، درگیری‌های بیش‌تری رخ داده است. اما با محدودیت‌هایی که اعمال شد، از این هفته انتظار داریم روند بیماری به سمت ثبات و بعد کاهش برود.
تعطیلی‌ها این هفته هم ادامه دارد؟
تا زمانی که وضعیت قرمز و نارنجی باشد، مشاغل گروه دو، سه و چهار تعطیل خواهند بود. احتمالا روز شنبه، این تعطیلی‌ها تمدید شوند البته صحبت این است در برخی شهرستان‌های استان، تصمیمات مهم‌تری گرفته شود که در ستاد کرونای روز شنبه این موضوع بررسی و بعد هم اطلاع‌رسانی می‌شود.
آقای دکتر، زیاد از مردم می‌شنویم اگر کسی یک‌بار کرونا بگیرد، مجدد مبتلا نمی‌شود. افراد زیادی با این تصور، ماسک خود را کنار گذاشته‌اند. از لحاظ علمی، این موضوع اثبات شده که با یک‌بار ابتلا، ایمنی کامل ایجاد می‌شود؟
اصلا قابل پیش‌بینی نیست. کسانی را داریم که تا چهار بار به کرونا مبتلا شده‌اند. آنچه مشخص است اینکه یک‌بار ابتلا به این بیماری، ایمنی کامل ایجاد نمی‌کند. اگر این‌طور بود، پیک‌های متعدد را در کشور تجربه نمی‌کردیم. به هیچ‌وجه قابل پیش‌بینی نیست که کسی قبلا خفیف گرفته، برای دومین بار شدید بگیرد یا برعکس. شرایط ابتلای مجدد در هر فردی با فرد دیگر متفاوت بوده و اصلا قابل پیش‌بینی نیست و نمی‌توان تضمین کرد کسی که یک‌بار گرفته و بستری شده، بار دوم نمی‌گیرد یا خفیف می‌گیرد. درباره‌ی واکسن هم وضعیت همین است. کسی که واکسن دریافت می‌کند، 100 درصد در برابر بیماری ایمن نمی‌شود. بنابراین، تا زمانی وزارت بهداشت اعلام می‌کند که خطر رفع شده، حتما باید رعایت بهداشت فردی، استفاده از ماسک و شست‌وشوی دست‌ها و فاصله‌گذاری اجتماعی در اولویت باشد و حتی کسانی که واکسن زدند هم، باید همچنان از ماسک استفاده کنند.
به شستن دست‌ها اشاره کردید. اینکه گفته شد ویروس از طریق سطوح منتقل نمی‌شود، به این معنا نیست که نیازی به شستن مکرر دست‌ها نیست؟
مقداری موضوع انتقال از طریق سطوح نسبت به گذشته کم‌رنگ‌تر شده است و گندزدایی سطوح و معابر کمتر شده ولی دست به عنوان یک منبع آلوده در انتقال بیماری همچنان نقش دارد چون دست را به صورت و بینی و چشم می‌زنیم. بنابراین دست‌ها همچنان باید شسته یا ضدعفونی شوند.
